اعتیاد سبب شناسی، پیشگیری و درمان

پیشگفتار
اعتیاد یا وابستگی دارویی یک بیماری زیستی، روانشناختی و اجتماعی است و عوامل متعددی در سبب شناسی مصرف مواد و وابستگی آن مؤثر هستند که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف مواد و سپس اعتیاد می شوند. عوامل مؤثر بر فرد، محیط فرد و عوامل اجتماعی، عوامل در هم بافته ای هستند که بر یکدیگر تأثیر می گذارند. درک کلیه‌ی علل و عوامل زمینه ای موجب می شود تا روند پیشگیری، شناسایی، درمان و پیگیری به طور هدفمند ی طرح ریزی شود. در سال های اخیر رشد و تحول قابل توجهی در زمینه مطالعات مربوط به سوء مصرف و وابستگی مواد، بخصوص در نوجوانان دیده می شود. علاوه بر آن، پژوهش های موجود بر ابعاد دیگری از جمله میران شیوع، عوارض و پیامدهای این پدیده،‌ عوامل خطرساز و عوامل محافظ تمرکز داشته اند. برمبنای یافته های حاصله پیش بینی بروز اعتیاد امکان پذیر می باشد و متخصصان می توانند گروه های در معرض خطر را مورد شناسایی قرار داده و اقدامات لازم را انجام دهند.
یافته‌های حاصل از ارزیابی سریع وضعیت سوء مصرف و وابستگی به مواد در ایران نشان داد که در مقایسه با سال های گذشته، میانگین سنی افراد معتاد کاهش یافته است. مطالعات دیگر در این حوزه کاهش سن شروع اعتیاد را تأیید کرده اند. بنابراین علّت کاهش میانگین سن شروع مصرف مواد و افزایش شیوع اعتیاد در گروه های سنی مختلف جامعه حاکی از ضعف اقدامات پیشگیرانه و درمان در طول سال های گذشته است.
بنابراین، مطالعه اعتیاد موضوع مهم و با اهمیتی است که نیازمند سیاست گذاری های مهم در زمینه شناخت اعتیاد، روش های پیشگیری و درمان است. هدف ما از نگارش این کتاب مطالعه دقیق اعتیاد، انواع مواد و عوارض آن، سبب شناسی اعتیاد از دیدگاه های مختلف، پیشگیری و درمان اعتیاد است تا مطالعه کنندگان فهم بهتر و دقیق تری از اعتیاد و وابستگی دارویی از شروع تا درمان پیدا کنند.
این کتاب مفهوم جدیدی از اعتیاد را مبتنی بر جنبه زیستی آن مورد بررسی قرار داده است. برای انواع اعتیاد، روش‌های مصرف، پیامدهای روانی اجتماعی آن را ارائه نموده است. در بخش علل و سبب شناسی اعتیاد نظریه‌های روانشناسی، علل زیستی، علل مربوط به فرد، علل مربوط به خانواده، علل مربوط به دوستان، اجتماع و محیط مورد بحث قرار گرفته است. در بحث پیشگیری هم انواع پیشگیری بر اساس مدل های اخیر مانند مدل متمرکز بر فرد، مدل متمرکز بر محیط و مدرسه، مدل متمرکز بر خانواده، مدل متمرکز بر دوره نوجوانی بحث شده است.
در بخش مربوط به درمان های پزشکی، روانشناسی، به خصوص جدیدترین روش درمان روانشناسی؛ یعنی اجتماع درمان مدارTC و مراحل درمان آن بیان شده است. با توجه به اینکه در علل برگشت افراد مبتلا به اختلال وابستگی به مواد عامل اصلی شناخت، تفکر فرد، باورهای تسهیل کننده و باورهای اجازه دهنده مصرف مجدد مواد است، در فصل آخر درمان شناختی – رفتاری و طرحواره درمانی برای درمان اعتیاد و پیشگیری از عود توضیح داده شده است.
بنابراین این کتاب می‌تواند برای همه کسانی که با پیشگیری و درمان اعتیاد سروکار دارند، مثل روانشناسان، مشاوران، روانپزشکان، مددکاران اجتماعی، متخصصان امر پیشگیری در آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی و وزرات علوم مفید باشد. امید است کتاب حاضر به لحاظ ارائه اطلاعات مناسب به درمانگران، محققان و دانشجویان مفید واقع شود.